Grutto (Limosa limosa)
De nationale vogel van de Nederlanden is de Grutto, en niet zonder reden. Nederland is al eeuwenlang een zeer belangrijke, zo niet dé broedplaats voor deze bijzondere weidevogel, die eind februari arriveert na een lange trek uit de overwinteringsgebieden in Afrika, Azië en Oceanië. Hun Nederlandse naam is afgeleid van de baltstroep van het mannetje, die met een beetje fantasie klinkt als ‘grutto grutto grutto’.
Gruttos beginnen in maart met broeden in veenweidegebieden en uiterwaarden. Juni is de laatste maand van het broedseizoen en eind juli zijn de gruttos bijna allemaal weer vertrokken richting het zuidelijk halfrond. Een hele reis voor een vogel die gemiddeld 300 gram weegt, bij een lichaamslengte van 42 centimeter!
Grutto’s horen bij de familie van steltlopers en snippen, de Scolopacidae. Ken-
merkend zijn de lange spitse snavel, de lange nek en de lange dunne poten. Hun verenkleed heeft verschillende tinten bruin en oranjebruin met donkere vlekjes, met wit onder de vleugels: dit is alleen zichtbaar tijdens het vliegen. Het mannetje en het vrouwtje ogen hetzelfde. Grutto’s eten regenwormen, kleine kevers en insecten zoals langpootmuggen. Ze broeden op de grond in het gras.
Van 140.000 naar 12.000 broedparen
Vijftig jaar geleden waren er 140.000 grutto broedparen in Nederland. Dat is nu heel anders: met name intensivering van de landbouw in combinatie met eerder maaien van weilanden (waarbij nesten en kuikens het niet redden) is voor de soort catastrofaal geweest. Ook het ontwateren van natte gebieden en de toenemende verstedelijking heeft bijgedragen aan het verkleinen van de broedgelegenheid.
In 2021 waren er nog maar 12.000 broedparen. Omdat Nederland de belangrijkste broedplaats is, heeft deze daling ook een aanzienlijke impact op de gruttostand wereldwijd. Er wordt vaak campagne gevoerd en maatregelen genomen in een poging om de grutto voor Nederland te behouden, maar de vooruitzichten zijn niet positief. Gelukkig voor de grutto als soort, zijn ze wegens klimaatverandering ook gaan broeden in IJsland en Finland en delen van Rusland. Ook al zijn de aantallen daar nog erg bescheiden, het zou uiteindelijk zomaar hun redding als soort kunnen zijn.
Vierde soort
Voor bijna 200 jaar werd er gedacht dat er drie subsoorten grutto's waren, maar in 2020 is een vierde subsoort geïdentificeerd in Azië. De broedplaats is nog niet vastgesteld, maar het vermoeden is dat het ergens in oost Rusland zal zijn.
In het museum kan je een grutto bekijken in de OO-zone, en in de tentoonstelling Van Potlood tot Pixel 2023 waar het verhaal van de ontdekking van de vierde subsoort wordt getoond.
(foto: Seungha Oh)