Ooievaar
Ooievaar
In het laatste kwart van de 20e eeuw was de beste kans om een ooievaar tegen te komen een kraambezoek: een houten exemplaar welteverstaan. Buiten in de tuin, met een bundeltje hangend aan zijn snavel, dat een baby in een dekentje voorstelde.
De echte ooievaar was toen een zeldzaamheid. Het dieptepunt in Nederland was 1980, toen er maar 9 broedparen waren. Decennia van versnippering van het leefgebied en jagen langs de trekroutes hadden het aantal doen kelderen. Gelukkig gaat het inmiddels veel beter met de ooievaar in ons land en is deze prachtige vogel weer te zien in onze weilanden: langsvliegend of bovenop zijn imponerende nest.
Trouwe, megalomane bouwer
Ooievaars horen bij de familie Ciconiidae. Ze hebben een wit verenkleed met een brede zwarte rand rond hun vleugels, een lange nek en lange rode poten en snavel. Mannetjes en vrouwtjes zien er hetzelfde uit. Een volwassen ooievaar is circa 115 cm lang en 125 cm hoog.
De spaanwijdte van ruim twee meter betekent dat ze zeer goed kunnen zweven op thermiek. Dat hebben ze ook wel nodig bij hun trektocht over lange afstanden. De meeste vogels uit Nederland vliegen naar Afrika om te overwinteren, maar er zijn ook ooievaars die het jaar door hier blijven en in de winter naar de stad verkassen, waar het warmer is.
Ooievaars vinden hun eten in open velden en ondiep water. Op het menu staan wormen, insecten, muizen en vissen. Ze bouwen hun nesten, die grote takkenhopen vormen, graag op hoogte: op gebouwen of op speciaal daarvoor opgerichte palen en platformen. Ooievaars zijn trouw aan hun nest en komen er elk jaar terug. Als het broedpaar elkaar weer treft, volgt veel snavelgekletter. Dat is hoe ooievaars met elkaar communiceren, want op een nauwelijks hoorbaar sisgeluid na, kunnen ze geen stemgeluiden maken. Elk jaar wordt er verder aan het nest gebouwd, totdat die zo groot kan worden dat ook andere vogels, zoals mussen en uilen, gebruik van maken door hun eigen nesten te bouwen tussen de takken.
Kraambezoek & geluksvogel
Het ooievaar vrouwtje legt gemiddeld 4 eieren, die uitkomen na ongeveer 33 dagen. De jongen blijven ruim twee maanden in het nest voordat ze uitvliegen. Ooievaars zijn volwassen met 4 jaar en kunnen bijna 40 jaar oud worden.
Maar hoe zit het nu met dat kraambezoek?
Door zijn neiging om nesten op gebouwen te bouwen en zijn nut wegens het eten van ongedierte, hebben ooievaar en mens een lange geschiedenis samen. De ooievaar komt vaak voor in mythen en folklore. Hij werd traditiegetrouw als geluksvogel beschouwd en met rust gelaten. In de oudheid in Europa geloofde men dat de zielen van ongeboren baby’s door ooievaars werden meegebracht als ze terugkeerden in de lente.
Tegen de 19e eeuw geloofde men dat de ooievaar de hele baby meebracht en die via de schoorsteen naar binnen dropte of aan de moeder gaf. Een moedervlek op het achterhoofd of nek van een baby heette dan ook een ‘ooievaarsbeet’. Stellen die een kindje wilden legden speciale lekkernijen voor ooievaars op hun vensterbanken. De verbinding van de ooievaar met geboorte en geluk is dus diepgeworteld in Europa: het komt nog steeds tot uiting op geboorteaankondigingen en in de logo's van aan baby’s gerelateerde beroepen.
In het museum kun je een ooievaar bewonderen in de OO-zone.